Pomysł na artykuł pod postacią przewodnika po terminach dotyczących zaburzeń w rozwoju psychoruchowym małych dzieci oraz zaburzeń postawy ciała i ruchu dzieci starszych, zrodził się w trakcie wizyt i rozmów z rodzicami oraz pytań zadawanych drogą mailową. Pomimo dostępności do niezliczonej ilości internetowych źródeł wiedzy, temat zaburzeń rozwojowych wciąż wzbudza wiele wątpliwości. Oczywiście, ujęcie w jednym artykule wszystkich ważnych tematów jest niemożliwe, dlatego postanowiłam skoncentrować się na tych, które pojawiają się najczęściej w rozmowach z rodzicami. Pierwsza część dotyczy tych najmniejszych dzieci.
- Moje dziecko układa się stale na jednej stronie. Czy to kręcz szyi, czy asymetria ułożeniowa? W trakcie wizyt u specjalistów padają różne diagnozy.
- Czy opóźnienie w rozwoju psychoruchowym a zaburzenie neurorozwojowe to jedno i to samo?
- „Napięcie mięśniowe”, czy to poważne? Z taką „diagnozą” często zgłaszają się rodzice z dzieckiem.
- Co to jest ta integracja sensoryczna? Czy to jakieś zaburzenie?
- Czy mózgowe porażenie dziecięce to choroba?
Wielu rodziców zgłasza się z problemem asymetrii ułożeniowej. Dziecko skręca się w jedną ze stron, układa się w literkę „C”, lub preferuje ułożenie na prawym bądź lewym boku. W pierwszych 2-3 miesiącach życia takie ułożenie ciała jest najczęściej wynikiem pozycji wewnątrzmacicznej w okresie ciąży i w miarę upływu czasu normalizuje się. Mówimy wówczas o fizjologicznej asymetrii ułożeniowej. Natomiast czasami asymetria jest wynikiem zaburzeń w napięciu mięśniowym lub następstwem kręczu szyi. Może być też niestety, zapowiedzą poważniejszych zaburzeń neurologicznych.
Maluszek z kręczem szyi będzie miał szereg problemów, które będą wynikały z przymusowego skrętu głowy w jedną stronę. Dziecko nie jest w stanie samo obrócić głowy w drugą stronę. Taka sytuacja nigdy nie jest fizjologią i wymaga wczesnych działań terapeutycznych. Z kręczem szyi bardzo często współistnieje tzw. skośnogłowie, inaczej plagiocefalia czyli asymetryczne zniekształcenie czaszki. Przyczyny kręczu mogą być różne, możecie więcej na ten temat poczytać w artykule „Wrodzony kręcz szyi”
Opóźnienie w rozwoju psychoruchowym to brak oczekiwanych dla wieku dziecka umiejętności we wszystkich lub niektórych sferach rozwojowych. To bardzo szerokie zagadnienie, które musi być oceniane z uwzględnieniem ewentualnego podłoża chorobowego, ale też warunków otoczenia w jakich dziecko wzrasta, rodzaju interakcji z rodzicami, jak również indywidualnego tempa rozwojowego i cech temperamentu. Nie każde opóźnienie w rozwoju musi oznaczać zaburzenie i nie musi oznaczać problemów neurologicznych.
Zaburzenie neurorozwojowe jest szerszym zagadnieniem niż opóźnienie w rozwoju w psychoruchowym. Zaburzenia neurorozwojowe rozwijają się na podłożu uszkodzenia centralnego układu nerwowego i mogą prowadzić do szeregu różnych schorzeń lub zespołów neurologicznych. Biorąc pod uwagę, to, jak złożonym narządem jest nasz mózg, objawy, jakie mogą się rozwinąć na podłożu jego uszkodzenia mogą być bardzo różnorodne i zmienne. Zdarza się, że u noworodków i niemowląt diagnoza krystalizuje się wraz z postępującym rozwojem dziecka, dojrzewaniem układu nerwowego oraz podejmowanymi działaniami terapeutycznymi.
Czasami pierwszym objawem zaburzeń neurorozwojowych jest nieprawidłowe napięcie mięśniowe. Zarówno wzmożone, jak i obniżone napięcie mięśniowe może świadczyć o nieprawidłowościach w rozwoju, ale nie musi. Ocena stopnia napięcia mięśniowego u niemowląt często jest subiektywna, zależna od stanu emocjonalnego dziecka w danym momencie. Szczegółowy wywiad, ocena motoryki spontanicznej w komfortowych dla dziecka warunkach i badanie w przyjaznej atmosferze może potwierdzić lub wykluczyć problem związany z napięciem mięśniowym. Dlatego zdarza się, że w przypadku jednego dziecka możemy mieć do czynienia ze skrajnie różnymi diagnozami dotyczącymi napięcia mięśniowego. Zmartwieni rodzice mówią wówczas po prostu „nasze dziecko ma napięcie mięśniowe”.
Zaburzenia integracji sensorycznej to kolejny problem z jakim coraz częściej zgłaszają się rodzice. Mam wrażenie, że nawet niewielkie odchylenie od ogólnie przyjętych norm zachowania jest traktowane już jako zaburzenie. Zdarza się, że rodzic zgłasza, że z jego dzieckiem jest coś nie tak, bo ma integrację sensoryczną. Nie jest do prawidłowe stwierdzenie. Integracja sensoryczna to proces neurobiologiczny, który zachodzi w mózgu każdego z nas bez udziału naszej świadomości. Niezliczona ilość informacji docierających w każdej sekundzie do układu nerwowego poprzez nasze zmysły jest analizowana w mózgu i na tej podstawie wysyłana jest odpowiedź pod postacią zachowania adekwatnego do sytuacji. Aby zobrazować proces wyobraź sobie, że idziesz po drewnianej kładce nad strumykiem, nagle ktoś zaczyna kołysać kładką, nie analizujesz sytuacji, działasz instynktownie, prawdopodobnie kucniesz i złapiesz się kładki, żeby nie spaść. Twój mózg dokonał błyskawicznej analizy, żeby cię uratować nim ty zdążysz pomyśleć. Każde dziecko jest indywidualną osobą i ma nieco inaczej ukształtowany mózg. Dzieci mogą różnić się poziomem wrażliwości na określone bodźce i to jest zupełnie normalne. Dopiero zachowanie, które jest nieadekwatne do danej sytuacji i przeszkadza dziecku w prawidłowym funkcjonowaniu jest określane jako zaburzenie integracji sensorycznej i jest wskazaniem do podjęcia terapii.
Mózgowe porażenie dziecięce wydaje się terminem oczywistym, a jednak nadal zdarza się, że nie do końca właściwie rozumianym. Mózgowe porażenie dziecięce (MPD) to nie choroba. To zespół różnorodnych objawów i zaburzeń wzorców ruchowych, rozwijających się na podłożu uszkodzenia mózgu. Czynniki uszkadzające mózg mogą zaistnieć w okresie płodowym, okołoporodowym lub niemowlęcym, ale nie później niż do 2 roku życia. Objawy MPD nie są stałe, zmieniają się wraz z dojrzewaniem układu nerwowego i wzrostem dziecka. W zależności od lokalizacji i wielkości uszkodzenia mamy do czynienia z określonym typem mózgowego porażenie dziecięcego. Ciężkim postaciom MPD mogą towarzyszyć zaburzenia widzenia, słuchu, mowy, padaczka, niepełnosprawność intelektualna lub zaburzenia psychiczne. Takie zespoły są określane mianem MPD sprzężonych. Niestety mózgowego porażenia dziecięcego nie da się wyleczyć. Szeroko pojęte działania terapeutyczne, rehabilitacja i zaopatrzenie ortopedyczne pozwalają osiągnąć optymalny do uszkodzenia mózgu poziom funkcjonowania dziecka.
Podsumowanie
Poruszone przeze mnie w dużym skrócie zagadnienia, to zaledwie zasygnalizowanie tematyki zaburzeń rozwojowych. Mam nadzieję, jednak, że przedstawienie ich w ten sposób pomoże rodzicom lepiej orientować się w tej niełatwej terminologii.
